Lò là dòng họ quý tộc cầm đầu xã hội Thái xưa. Ở Tây Bắc Việt Nam, còn gọi là Lò Vàng, Lò Bạc (ꪩꪷ ꪁꪾ, ꪛꪱ꫁ꪀ ꪁꪾ, ꪹꪉꪷꪙ,…). Họ Lò sau phân chia thành nhiều ngành Lò, Cầm, Bạc Cầm, Điêu, Đèo,… cai chi các chân Thái.
Các họ này đều có liên quan đến vật tổ chung là chim Tẳng Lo (ꪔꪰ꫁ꪉ ꪩꪷ), đó là một loại chim cu ở các rừng cây to. Các họ đều kiêng không ăn thịt thứ chim đó. Họ đều không dùng cây Tảng Là, loại cây có lõi như bấc. Người trong họ, ai đụng vào cây đó sẽ bị lột tay hoặc bỏng da tay. Họ còn kiêng không dùng và ăn thứ măng cay tre là lay lò … Nay tục này hầu như không còn nữa.
Ngoài ra còn phổ biến truyền thuyết sau, nhằm giải thích tại sao cùng là họ Lò mà nay từng chi ở mổi châu lại mang họ khác nhau. Xưa, họ Lò cai trị các châu Thái. Đại biểu các châu về cống tiến. Vua Kinh hỏi họ của họ là gì? Đại biểu Mường Mụa, Mường La trả lời là Cầm (ꪁꪾ – vàng), đại biểu Mường Muổi trả lời: Cũng là vàng là bạc cả thôi, nay lấy họ là Bạc Cầm. Đại biểu Mường Lay trả lời: Cũng thế thôi (Họ điêu căn dá). Vì không biết tiếng Thái nên trong sổ vua ghi là họ Điêu. Đại biểu Mường Sang trả lời: Cũng thế thôi nhưng xa rồi, nay mang họ Xa.
Chú ý: ngoài họ Lò quý tộc, còn có ba họ Lò khác.
- Lo Lả tức là họ Lò thường dân.
- Lò Lặc: Tức là họ Lò ăn cắp. Tục này chưa rõ vì sao. Theo tục lệ họ này mỗi khi đi làm việc gì thì đều phải ăn cắp một chút để cho người khác vờ trách mắng, có như vậy, việc làm mới kết quả. Ví dụ: Đi gặt phải ăn cắp ít lúa, lợp nhà ăn cắp ít gianh, tục lệ này cũng thấy ở một số tục lệ các dòng họ khác.
- Lò Mo: Tức là họ Lò thờ thứ ma riêng ở góc nhà. Ba họ Lò này không kiêng như họ Lò quý tộc.
Lưu ý: Nội dung bài viết được trích từ Tư liệu về văn hóa và xã hội dân tộc Thái của Nxb KH&XH xuất bản năm 1977 (Cầm Trọng – Khà Văn Tiến – Tòng Kim Ân)
Lo lặc rất có thể là ngày xưa có họ khác hoặc k có họ. Để tránh sự đàn áp hay truy đuổi của Tạo, họ chọn cách đổi hoặc lấy họ theo tạo. Điều này tương quan với việc giải thích tại sao ở VN lại có nhiều họ Nguyễn.
Tôi cũng họ lò nhưng ko phải ở Tây Bắc mà ở nghệ An